Đường Hồ Chí Minh trên nghị trường Quốc hội.
Đường Hồ Chí Minh trên nghị trường Quốc hội
Cập nhật, 15:41, Thứ Năm, 31/07/2014 (GMT+7)
17 năm gắn bó với Dự án đường Hồ Chí Minh, tôi đã chứng kiến nhiều thăng trầm của công trình quan trọng Quốc gia. Trong suốt quá trình hình thành ý tưởng và quyết định đầu tư, điều để lại nhiều ấn tượng nhất trong tôi là những ngày báo cáo giải trình thuyết phục Quốc hội cho phép thực hiện dự án này.
Đường Hồ Chí Minh qua Tây Nguyên.
Một bản báo cáo qua tay ba đời Bộ trưởng
Tôi còn nhớ, đường Hồ Chí Minh được khởi công ngày 5/4/2000 tại Xuân Sơn (Quảng Bình). Thế nhưng, để có ngày con đường lịch sử ấy được tái sinh là cả một quá trình đấu tranh, thuyết phục và sự nỗ lực không mệt mỏi của nhiều cấp lãnh đạo cũng như những người đầu tiên tham gia vào quá trình lập dự án.
Cuối năm 1997, tôi công tác tại Ban Chỉ đạo Nhà nước về công trình xa lộ Bắc – Nam, trực thuộc Bộ GTVT. Khi đó, anh Hà Đình Cẩn làm Chủ nhiệm còn tôi là Phó Chủ nhiệm để làm công tác chuẩn bị cho xây dựng Dự án đường Hồ Chí Minh sau này.
Đến tháng 8/1999, Bộ GTVT có quyết định thành lập Ban QLDA đường Hồ Chí Minh trên cơ sở chuyển nguyên trạng Văn phòng thường trực về công trình xa lộ Bắc – Nam.
Vào ngày 3/2/2000, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định đầu tư xây dựng Dự án đường Hồ Chí Minh, giai đoạn 1, từ Xuân Mai (Hòa Bình) – Ngọc Hồi (Kon Tum). Và ngày 5/4/2000, Thủ tướng đã phát lệnh khởi công dự án tại Xuân Sơn (Quảng Bình), gây xúc động lớn cho nhân dân, nhất là các thế hệ cựu chiến binh tham gia kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Tuy nhiên, vào thời điểm ấy rất nhiều các đại biểu Quốc hội đã bức xúc đặt câu hỏi – Tại sao một dự án quan trọng thế, gây xúc động thế mà Chính phủ lại không trình Quốc hội để xem xét, thông qua?
“Chúng tôi phải chuẩn bị báo cáo hơn một tháng trời, sửa hơn 30 lần. Có những ngày, cứ mỗi lần sửa xong một ý là lại cầm bản thảo chạy sang nhà Bộ trưởng Lê Ngọc Hoàn để báo cáo. Sau khi trao đổi xong, Bộ trưởng có ý kiến chỉ đạo mới lại mang về sửa. Đến nay lưu lại trong máy tính số lần sửa lên đến 36 lần. Đổi lại sự kỳ công ấy, chúng tôi có một bản báo cáo rất xúc tích, thuyết phục”.
Trước yêu cầu này, Bộ GTVT đã giao Ban QLDA đường Hồ Chí Minh mà trực tiếp là tôi chuẩn bị báo cáo giải trình Quốc hội. Vào Kỳ họp Quốc hội giữa năm 2000, Bộ trưởng Bộ GTVT Lê Ngọc Hoàn đã thúc giục tôi phải sớm hoàn thành dự thảo báo cáo. Khi đó, anh em trong Ban đã trăn trở rất nhiều vì thấy rằng đây là dự án đặc biệt quan trọng, dù về mặt qui mô của dự án khi ấy còn rất khiêm tốn, với chiều dài khoảng 1.350km, tổng mức khoảng 5.300 tỷ đồng. Tuy lúc đó chưa có Nghị quyết về việc đưa ra tiêu chuẩn công trình quan trọng quốc gia phải trình Quốc hội, nhưng Dự án đường Hồ Chí Minh lại rất quan trọng vì nó gắn với chính trị, gắn với huyền thoại nên mình phải trình bày thế nào để thuyết phục được các đại biểu Quốc hội, đồng thời phù hợp với tính chất quan trọng của dự án.
Nội dung của báo cáo được chỉ đạo xuyên suốt là phải hết sức cấp bách, cấp thiết thì mới làm giai đoạn 1. Còn toàn thể dự án xin Quốc hội sau. Đó chính là báo cáo đầu tiên gửi Quốc hội. Năm 2004, tôi làm Tổng Giám đốc, trực tiếp chuẩn bị cho Bộ trưởng Đào Đình Bình thông qua, cho đầu tư đường Hồ Chí Minh bằng Nghị quyết số 38. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng về chủ trương đầu tư xây dựng đường Hồ Chí Minh theo ba giai đoạn khác nhau.
Ngày Quốc hội họp cuối năm 2004, chúng tôi rất lo, không biết các đại biểu có bỏ phiếu thông qua hay không. Ngồi dự thính phiên họp của Quốc hội, tôi cứ nhấp nhổm không yên. Chỉ đến khi các con số trên bảng điện tử nhảy qua con số 50% số đại biểu tán thành, tôi tin là đã thành công.
Lúc đó anh Ngô Thịnh Đức (nguyên Thứ trưởng Bộ GTVT) đang ngồi cạnh. Tôi đã chạy qua choàng cổ và bảo: “Anh ơi, thành công rồi”. Sau đó anh Đức có nói với giọng rất chân tình: “May cho chúng mày là Quốc hội đã đồng ý. Nếu không, không những dự án dừng mà cả Ban QLDA đường Hồ Chí Minh mới thành lập cũng giải thể luôn”. Nói như thế để thấy quyết định của Quốc hội quan trọng như thế nào với Dự án đường Hồ Chí Minh và với cả Ban QLDA đường Hồ Chí Minh sau này.
Tầm nhìn chiến lược
Đến cuối năm 2013, Quốc hội tiếp tục có nghị quyết thứ hai về đường Hồ Chí Minh là Nghị quyết số 66/2013/QH13 điều chỉnh Nghị quyết số 38/2004/QH11 điều chỉnh tiến độ, bố trí đủ vốn cho dự án. Sau khi có Nghị quyết số 38, chúng tôi luôn được đón tiếp các đoàn đại biểu của Ủy ban Quốc hội, mỗi năm 3 – 4 lần, kể cả Chủ tịch Quốc hội đi giám sát kết quả thực hiện tuyến đường này. Điều này cho thấy, Quốc hội đặc biệt quan tâm đến dự án quan trọng này.
Cho đến nay, Dự án xây dựng đường Hồ Chí Minh vẫn là công trình duy nhất của Bộ GTVT được xếp hạng là một trong năm công trình quan trọng Quốc gia do Quốc hội phê duyệt và giám sát cùng với các dự án: Thủy điện Sơn La, trồng 5 triệu ha rừng, Nhà máy lọc dầu Dung Quất, Nhà máy khí điện đạm Cà Mau.
Dự án đường Hồ Chí Minh không chỉ nhận được sự quan tâm của dư luận trong nước mà còn bạn bè quốc tế. Tôi còn nhớ năm 2001, Bí thư thứ hai của Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam có đến gặp tôi để tìm hiểu về dự án này. Sở dĩ họ quan tâm vì đây là con đường tiền tuyến, gắn liền với cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Khi gặp, họ đặt vấn đề là vì sao con đường lớn như vậy mà chỉ làm với số tiền có 300 triệu USD.
Đến nay, việc đầu tư, xây dựng đường Hồ Chí Minh đã cho thấy tầm nhìn chiến lược của Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ, Bộ GTVT và các bộ, ngành chức năng. Ngoài mục tiêu phát triển KT-XH tại các vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc phía Tây Tổ quốc, công trình còn mang ý nghĩa lớn lao về mặt an ninh quốc phòng, là con đường chiến lược, áp sát phía Tây sẵn sàng đảm nhận nhiệm vụ giao thông khi tuyến QL1 có sự cố.
Hà Nội Tháng 5/2014.
*****
Phạm Hồng Sơn
Tổng Giám đốc Ban QLDA 2, Bộ GTVT
nguyên Tổng Giám đốc Ban QLDA đường Hồ Chí Minh
(Đã in trong tập truyện ngắn Sống dưới họng súng cướp biển của Báo Giao thông do Nhà Xuất bản Thanh niên phát hành 2015)